Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến việc trồng cà phê thế nào?

Là một loại cây trồng lâu năm nhạy cảm với khí hậu, cà phê nói riêng và sự phát triển toàn ngành nói chung đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong một môi trường ngày càng khắc nghiệt về điều kiện tự nhiên. Đứng trước nguy cơ giảm năng suất và sản lượng do ảnh hưởng của thời tiết cực đoan, nhiệt độ tăng cao, đâu sẽ là hướng đi cho cà phê trong tương lai?

Diện tích thu hẹp và thay đổi vùng trồng cà phê

99% sản lượng cà phê tiêu thụ trên thế giới là arabica và robusta, và trong khi robusta phát triển tốt nhất ở vùng có nhiệt độ 18 – 36 độ C thì arabica chỉ có thể sống tốt trong điều kiện 14 - 25 độ C. Nền nhiệt toàn cầu ngày càng tăng khiến cho nhiều vùng trồng hiện tại sẽ sớm không còn phù hợp cho việc trồng cà phê.

Dựa theo nghiên cứu "Expected global suitability of coffee, cashew and avocado due to climate change" (Grüter et al. (2022)), hình ảnh trên mô tả sự thay đổi về vùng trồng cà phê trong giai đoạn 2000 - 2050, dự đoán tổng diện tích đất phù hợp để trồng cà phê sẽ giảm mạnh vào năm 2050. 

Những khu vực có màu đại diện cho Vành đai cà phê (Coffee belt) - bao gồm các khu vực trồng cà phê với điều kiện tốt nhất, thuộc các vùng xích đạo. Trong khi những vùng màu da cam không có sự thay đổi về diện tích trồng, màu hồng biểu hiện cho những khu vực sẽ không còn phù hợp cho việc trồng cà phê trong tương lai.

4 trong số 5 quốc gia xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới (Brazil, Việt Nam, Colombia, Indonesia) được dự đoán sẽ thu hẹp diện tích trồng cà phê do điều kiện khí hậu thời tiết không còn phù hợp. Một số quốc gia, chủ yếu nằm ngoài vùng nhiệt đới như Hoa Kỳ, Argentina, Uruguay và Trung Quốc có thể xuất hiện một số vùng phù hợp cho việc trồng cà phê với cơ hội mới để thu lợi từ cây trồng (màu xanh lá).

Ảnh hưởng quá trình cà phê sinh trưởng

Biến đổi khí hậu cũng đang khiến cho điều kiện thời tiết trở nên cực đoan hơn: từ mưa trái mùa, lũ lụt đến hạn hán khắc nghiệt, sông hồ cạn nước. Điều này có thể tác động lớn đến thời gian ra hoa kết quả, tăng tốc hoặc trì hoãn thời điểm thu hoạch và thậm chí làm hỏng toàn bộ cây cà phê trong một số trường hợp. 

Sông hồ khô cạn, không đủ nước tưới cà phê ở Gia Lai - tháng 4/2023

Thời tiết cực đoan còn ảnh hưởng đến quá trình sơ chế lên men cà phê và phơi khô hạt cà phê, nhất là những khu vực sử dụng phương pháp phụ thuộc nhiều vào thời tiết như sơ chế natural. Thiên tai cũng có thể phá hủy không chỉ cây cà phê mà còn cả cơ sở hạ tầng cần thiết để chế biến cà phê.

Tăng khả năng sâu bệnh

Lượng mưa tăng làm tăng hoạt động của côn trùng và bệnh tật ưa ẩm, ngoài ra còn có sự gia tăng về tỷ lệ sinh sản và phân bố của các loài gây hại như sâu đục quả cà phê, sâu đục thân trắng cà phê. Bệnh rỉ sắt phổ biến gây hại cho cà phê cũng được dự báo sẽ giảm thời kì ủ bệnh, từ đó có thể gây ra những dịch bệnh nghiêm trọng hơn. 

Đe dọa sinh kế và ảnh hưởng toàn chuỗi cung ứng

Phần lớn cà phê trồng trên thế giới đến từ những hộ sản xuất nhỏ, và bất kì ảnh hưởng tiêu cực nào đến năng suất và sản lượng cà phê cũng sẽ gây tác động không nhỏ đến nguồn thu nhập của hàng triệu người, nền kinh tế địa phương và quốc gia. Ngoài ra, điều kiện khí hậu ngày càng khắc nghiệt cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và khả năng lao động của nông dân khi họ phải hoạt động ngoài trời trong thời gian dài.

Sản lượng cà phê giảm trong khi nhu cầu tiêu dùng toàn cầu ngày càng tăng sẽ đẩy giá cà phê lên cao, trong bối cảnh nền kinh tế đã có nhiều khó khăn và biến động. Điều này sẽ gây ra không ít khó khăn cho những lĩnh vực liên quan như rang xay cà phê, kinh doanh quán cà phê hay các sản phẩm về cà phê.

Những giải pháp thích ứng

Nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu, một số giải pháp cho việc trồng cà phê được đề ra như: di chuyển cây trồng đến các khu vực có độ cao cao hơn, nơi mát hơn; trồng xen kẽ cà phê và các loại cây khác để tạo bóng mát và đa dạng sinh thái; lai tạo giống mới có khả năng thích ứng tốt hơn. 

Mỗi giải pháp đều có những mặt lợi - hại cần cân nhắc kỹ lưỡng về nguồn lực, thời gian và năng lực thực hiện. Tuy nhiên, phức tạp hơn là chỉ tập trung vào việc tăng nguồn cung, ngành cà phê cần được đầu tư và quan tâm để toàn bộ chuỗi cung ứng có thể phát triển bền vững và công bằng hơn. Đó là nâng cao năng lực và khả năng thích ứng của nông dân, thúc đẩy sản xuất có trách nhiệm, thay đổi thói quen và lựa chọn của người tiêu dùng.

Là một mắt xích rất nhỏ trong thị trường cà phê rộng lớn nhưng Vietmay Coffee luôn ý thức về vai trò và trách nhiệm của mình trong việc đóng góp cho ngành. Chúng tôi tự hào mang đến những sản phẩm cà phê chất lượng là kết tinh của quy trình sản xuất minh bạch, nỗ lực học hỏi và sự quan tâm đến các khách hàng, đối tác, đồng nghiệp và xã hội.